Hacettepe Üniversitesi’nde öğretim 3 ayrı düzeyde (ön lisans, lisans, lisansüstü), 513 farklı programda, her dönem açılan 9000’den fazla dersle ve bu derslere kayıt olan 62000’den fazla öğrenci ile yürütülmektedir. Üniversitemiz dersleri, mühendislik, sağlık bilimleri, sosyal bilimler, konservatuvar, spor bilimleri, güzel sanatlar, fen bilimleri gibi çok farklı alanlarda açılmakta ve farklı yöntemlerle yürütülmektedir. Homojen olmayan bu büyük eğitim yapısı nedeniyle üniversitemiz uzaktan eğitim süreçlerinde farklı yaklaşım ve araçlardan yararlanılmaktadır.

Bu kılavuzda Hacettepe Üniversitesi bünyesinde uzaktan erişim yöntemiyle yürütülen derslerin sorumlularının uyması gereken uygulama ilkeleri açıklanmaktadır.

1. Uzaktan erişimle yürütülecek ön lisans ve lisans derslerinde Öğrenme Yönetim Sistemi (LMS) olarak Moodle ve/veya Blackboard kullanılacaktır. Ön lisans ve lisans derslerinde dersi veren ders sorumluları, 2019-2020 Bahar döneminde kullandıkları platformu (Moodle/Blackboard) kullanmaya devam edeceklerdir. Dönem başında bu dersler ilgili platformda “Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı” koordinasyonunda açılacak ve derse kayıt olan öğrenciler otomatik olarak bu sisteme aktarılacaktır. Farklı bir platformda dersi yürütmek isteyen ders sorumlusu Moodle ders sayfasında bağlantı (link) veya bir bilgi notu vermelidir.
2. Uzaktan erişimle yürütülecek lisansüstü derslerde Öğrenme Yönetim Sistemi (LMS) olarak Moodle kullanılacaktır. Dönem başında bu dersler ilgili platformda “Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı” koordinasyonunda açılacak ve derse kayıt olan öğrenciler otomatik olarak bu sisteme aktarılacaktır. Lisansüstü derslerde kayıtlı öğrenci sayısı genellikle düşük olduğundan ders sorumlusu Moodle ders sayfasında bağlantı (link) veya bir bilgi notu vererek farklı bir platformda dersi yürütebilir.
3. Tüm bölüm/anabilim dalı program yürütücüleri dönem başında açılacak ön lisans/lisans/lisansüstü ders listelerini ve derslerin yürütüleceği yöntem (uzaktan/yüz yüze) ve Öğrenme Yönetim Sistemini (LMS) Ek-1’deki tablo formatında hazırlayacak ve ders kayıtları esnasında bölüm/anabilim dalı program internet sayfalarında duyuracaklardır.
4. Her dönem başında derse kayıt olan öğrencilere dağıtılmak üzere “Ders İzlencesi” hazırlanmalıdır. Ders izlencesi olarak Bologna süreci ders bilgi paketi linki dersin yürütüleceği Öğrenme Yönetim Sisteminde (LMS) belirtilmelidir. Ancak Bologna süreci ders bilgi paketlerinde yazılı olan içerik ve haftalık planın güncel olduğu ve o dönemde izlenecek plan olduğu kontrol edilir. Eğer haftalık işlenecek konularda ve/veya diğer içerikte farklılık olacaksa öğrenciye güncel versiyonu verilir. Bu amaçla Ek-2: Form U-01 kullanılabilir, form üzerinde “Bologna güncellemesi gereklidir” sekmesi işaretlenir ve ilk güncelleme döneminde Bologna ders bilgi paketi de güncellenir. (Not: Ders sorumlusu öğrenci ile paylaşmayı gerekli görüyorsa Form U-01’e yeni alanlar ekleyebilir.)
5. Ders sorumluları her hafta başında o hafta ile ilgili bir sayfalık bir “haftalık ders planı” formunu öğrenci ile paylaşacaklardır. (Ek-3.1.: Form U-02) Haftalık ders planında o hafta işlenecek konular, o hafta verilen materyal, haftalık ders çalışma akışı ve süresi, ödev, dış kaynaklar, okuma listesi gibi bilgiler yer alacaktır. Ek-3.2.’de bu formun doldurulmuş bir örneği yer almaktadır.
6. Ders sorumluları dersi yürütmek için şu yöntemlerden birisini seçebilir:
   a. Ders saatinde senkron platformları kullanarak (Zoom, Big Blue Button, Blackboard Collaborate …) dersini yürütebilir, (Not: Collaborate kullanımı belirli birim ve derslerle sınırlandırılmıştır. Düzenlemeler devam etmektedir.)
   b. Ders saatinde senkron platformları kullanarak (Zoom, Big Blue Button, Blackboard Collaborate…) dersini yürütebilir ve bu dersi kaydederek dersten sonra öğrencinin tekrar izlemesi ve çalışması için Öğrenim Yönetim Sistemine (LMS) kaydettiği videonun linkini yükleyebilir.
   c. Asenkron platformları kullanarak kaydettiği ders videosunun linkini dersten önce Öğrenim Yönetim Sistemine (LMS) yükler ve ders saatinde senkron platformlar (Zoom, Big Blue Button, Blackboard Collaborate…) veya whatsapp/tartışma grubu gibi platformlar üzerinde “ters yüz edilmiş öğrenme yöntemi (flipped learning)” ile dersini yürütebilir,

Bu seçeneklerden b ve c’nin etkililiği daha yüksektir. Ancak kısa vadede ders sorumlusunun yükünü arttırmaktadır. Öğretim yönetim sistemine linkleri yüklenen videolar sadece derse kayıtlı öğrenciler tarafından izlenebilir. Öğretim yönetim sistemine linkleri yüklenen videolar kısa süre (birkaç gün) erişime açık olacak şekilde de ayarlanabilir.

7. Ders sorumluları için derslerinin haftalık yürütülmesinde izleyecekleri örnek şablonlar hazırlanmış ve stl.hacettepe.edu.tr web portalında erişime açılmıştır. (Ek-4.1., Ek-4.2., Ek-4.3., Ek-4.4.)
8. Ders sorumluları bu örneklerden birisini ya da kendi hazırlayacakları bir ders şablonu belirlemeli ve “Ders İzlencesinde” öğrenci ile paylaşmalıdır. Tüm bölüm/program yürütücüleri derslerde kullanılan şablonları Ek-5’deki tabloya kayıt ederek dosyalayacaklardır.
9. Asenkron video çekimleri için HUZEM stüdyolarında destek sağlanabilmektedir. Bu stüdyoların tüm birimler tarafından eşit düzeylerde kullanılması, uygulamalı derslere ağırlık verilmesi ve geniş katılımlı derslerde daha yaygın kullanılması doğrultusunda planlamalar yapılmaktadır.
10. Uzaktan öğretimde etkililiği arttırmak ve öğrenci etkileşimini yüksek tutmak için yararlanılabilecek çeşitli yöntemler/araçlar stl.hacettepe.edu.tr web portalında listelenmiştir. Ders sorumlusu bu yöntemler/araçlardan kullanacaklarını belirlemeli, gerek duyuyorsa yeni eklemeler yapmalı ve “Ders İzlencesinde” öğrenci ile paylaşmalıdır. Pedagojik olarak ve özellikle de uzaktan öğretimde, tüm dersin senkron ya da asenkron olarak ders sorumlusu tarafından anlatılarak işlenmesinin eğitimin etkinliğini düşürdüğü ve mutlaka öğrenci etkileşiminin sağlanması gerekliliği vurgulanmaktadır. Bu doğrultuda örnek vermek gerekirse haftalık 3×40-50 dakikalık bir derste ortalama 40-50 dakikalık dersin ders sorumlusu tarafından anlatılması, geri kalan 2×40-50 dakikalık bölümde ise öğretim üyesinin aktif bir şekilde izleyici/yönlendirici olacağı ve ağırlıklı olarak öğrenci katılımıyla geçecek aktivitelerin belirlenmesi gereklidir. 2×40-50 Dakikalık kısımda yer alacak aktiviteler senkron toplantı uygulamaları (Zoom-Blackboard Collaborate) ile yönetilebileceği gibi, ders sorumlusunun bu saatlerde aktif izleyici/yönlendirici olarak bulunacağı platformlar (whatsapp/forum/tartışma grubu gibi) üzerinden de yürütülebilir. Öte yandan ders sorumlusu, dersin niteliği doğrultusunda, derste öğrenci etkileşiminin düşük olacağını bilerek, 3×40-50 dakikalık bir dersin tümünü kendi anlatmayı da seçebilir.
11. Moodle kullanılacak derslerde Zoom konferans sisteminin 40 dakikalık bir sürümü entegre olarak sağlanmaktadır. Pedagojik olarak uzaktan öğretimde 40 dakikanın üstünde aralıksız verilen derslerde öğrenci etkileşimi anlamlı ölçüde azalmaktadır. Süre bitiminden sonra tekrar aynı linke bağlanarak 40 dakikalık yeni seanslar açmak mümkündür. Öte yandan toplantı, tez jürisi, sınav gibi 40 dakikanın üzerinde Zoom bağlantısı gerektiren etkinlikler için her fakülte/yüksek okul/enstitüye süre kısıtsız bir Zoom lisansı da sağlanacaktır. Bu lisansın da yetmeyeceği acil durumlar için Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığında ekstra lisanslar da bulunmaktadır.
12. Uzaktan öğretimde ölçme-değerlendirme süreçlerinde yararlanılabilecek çeşitli yöntemler/araçlar stl.hacettepe.edu.tr web portalında listelenmiştir. Ders sorumlusu bu yöntemler/araçlardan kullanacaklarını belirlemeli, gerek duyuyorsa yeni eklemeler yapmalı ve “Ders İzlencesinde” öğrenci ile paylaşmalıdır. Uzaktan öğretimde ölçme-değerlendirme süreçlerinin standart, sınava dayalı yöntemle yapılmasının sakıncaları tüm öğretim üyelerimiz tarafından dile getirilmektedir. Bu doğrultuda özellikle süreç içerisinde sürekli ve kısa değerlendirmelerin ve açık kaynak erişimli proje-ödevlerin daha etkin yöntemler olduğu genel kabul görmektedir. Uzaktan öğretimde ölçme-değerlendirme örnek şablonları Ek-6’da verilmiştir. (Ek-6.1., Ek-6.2., Ek-6.3., Ek-6.4.)
13. Uzaktan öğretimde etkililiği arttırmak ve olası sorunlara anında müdahale edebilmek amacıyla dönem boyunca üç noktada öğrencilerden geri bildirim alınacaktır. 3. haftada sorulacak birkaç soru ile (Ek-7) öğrencinin “ders izlencesi” algısı ölçülecek, 9. haftada sorulacak birkaç soru ile (Ek-8) öğrencinin “ders ilerlemesi ve ölçme” algısı ölçülecek, derslerin ardından dönem sonunda sorulacak sorular ile (Ek-9) öğrenciden “genel ders değerlendirmesi” istenecektir.
14. Derslerin yanı sıra öğrencilerimize psiko-sosyal destek sağlamak üzere haftalık çevrimiçi söyleşi organizasyonları planlanmaktadır.
15. 2019-2020 bahar döneminde uzaktan verilen derslerin başarı hikayelerinin paylaşıldığı stl.hacettepe.edu.tr web portalı erişime açılmıştır.
16. İçeriği HUZEM tarafından sağlanan yardım videoları ve dosyaları stl.hacettepe.edu.tr web portalında erişime açılmıştır.
17. Bilgi İşlem Dairesi tarafından yönetilecek sorun destek hattı devreye alınmıştır. Sık sorulan sorular gruplanarak stl.hacettepe.edu.tr  web portalında erişime açılacaktır.
18. Uzaktan öğretimde yoğun bir video paylaşım trafiği yaratılmaktadır. 10 dakikalık bir video, çekim formatı ve sıkıştırma seçenekleri doğrultusunda, 35 MB olabildiği gibi 700 MB’a kadar da çıkabilmektedir. Tüm ders sorumluları paylaştıkları video dosyalarının küçük boyutlu formatlarda hazırlanmasına azami özen göstermelidirler. Dosyaların küçük boyutlu kaydedilmesi ya da büyük dosyanın sıkıştırılması ile ilgili yardım dosyalarını stl.hacettepe.edu.tr web portalında bulabilirsiniz. Ders sorumlularının bu hususa dikkat etmeleri durumunda dosya trafiğinde önemli bir tasarruf sağlanacaktır.
19. Geçtiğimiz dönemde uzaktan öğretime erişimde dönemsel olarak ülkemiz ölçeğinde-üniversitemiz ölçeğinde-öğrencimiz ölçeğinde sıkıntılar yaşanmıştır. Gelecek dönemde daha fazla sayıda dersin uzaktan aktif verileceği gerçeği nedeniyle benzer sıkıntıların dönemsel olarak yaşanabileceği öngörülmektedir. Üniversitemizin bu doğrultuda risk planları hazırlanmıştır. Bu planlar içerisinde sunucu kapasitesinin dinamik olarak arttırılmasından, erişim sorunu yaşayan dezavantajlı öğrencilerimize ders içeriklerinin taşınabilir bellekte ulaştırılmasına kadar çok sayıda çözüm değerlendirilmiştir. Ders sorumluları da dönemsel sıkıntı yaşanan anlarda video yerine ses kaydı almayı, ders notlarını eposta üzerinden öğrenciye göndermeyi ve öğrenci ile whatsapp-skype-eposta-forum gibi daha az kaynak tüketen platformalarda haberleşmeyi içeren dönemsel risk yönetim stratejilerini değerlendirmeli ve b planlarını oluşturmalıdırlar. Örnek risk planları Ek-10’da verilmiştir.
20. Bir önceki madde kapsamında uzaktan erişim sorunu yaşayan dezavantajlı öğrencilerin bölüm/anabilim dalı program sorumluları tarafından belirlenerek rektörlüğe bildirilmesi gerekmektedir.